Ο Νίκος Κεσσανλής ήταν αδιαμφισβήτητα ένας πρωτοπόρος εικαστικός της μεταπολεμικής γενιάς και δε θα μείνει στην ιστορία μόνο με το έργο του που άφησε σπουδαία παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές αλλά και ως δάσκαλος και πρύτανης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών που επηρέασε πολλούς νέους καλλιτέχνες.
Σαν φόρο τιμής σ’ ένα καλλιτέχνη, που χάραξε καίριους και επίκαιρους δρόμους της σύγχρονης τέχνης στη χώρα μας με το έργο και την πολύτροπη προσωπικότητά του, έρχεται αυτό το αφιέρωμα στον Νίκο Κεσσανλή για τα 10 + 1 χρόνια από το θάνατό του που διοργανώνει η Αίθουσα Τέχνης a.antonopoulou.art
Το αφιέρωμα στο έργο του θα γίνει σε δύο ενότητες με δύο εκθέσεις: η πρώτη θα εγκαινιαστεί την Τρίτη 10 Φεβρουαρίου με τίτλο «Τοίχοι της πόλης» και η δεύτερη έκθεση που θα ακολουθήσει λίγο αργότερα και θα λέγεται «Οι φίλοι» θα είναι αφιερωμένη στον κύκλο έργων του καλλιτέχνη που ο Γάλλος κριτικός της τέχνης Pierre Restany αποκάλεσε mec art, στην ουσία στις φαντασμαγορίες της ταυτότητας, τις σκιές και τις απαθανατίσεις των φίλων του καλλιτέχνη.
Ο Κεσσανλής ήταν μία έντονη προσωπικότητα που ενθάρρυνε την καλλιτεχνική έρευνα, τον πειραματισμό, τη συνεργασία και την κοινωνική διάσταση της τέχνης. Ακτιβιστής, εκκεντρικός, ανήσυχος, άκρως δημιουργικός, σημαντικός καλλιτέχνης, ακαταπόνητος πρεσβευτής της καλλιτεχνικής δημιουργίας στην Ελλάδα και της ανάγκης συνεχούς διαλόγου με τη διεθνή, αεικίνητος, επικοινωνιακός, επιθετικός σχολιαστής, κοσμοπολίτης και γενικά ένα enfant terrible της δεκαετίας του ’60.
Σε συνέντευξη που είχε δώσει στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ στον Τάκη Μαυρωτά μεταξύ άλλων είχε πει: «Η δουλειά μου κινείται σε δύο πόλους: από τη μια η λατρεία για τη ματιέρα, το φτιάξιμο ενός έργου, και από την άλλη η διάθεση να μη μεταχειρίζομαι τη ματιέρα, να είναι μια άυλη ζωγραφική αν είναι δυνατόν να την αποκαλέσουμε άυλη ζωγραφική».
Στην ίδια συνέντευξη είχε μιλήσει και για το ποια αλήθεια κρύβει ο κόσμος των ετερόκλητων εικόνων του λέγοντας: «Τη δική μου αλήθεια. Ποτέ δεν κρίνω έναν καλλιτέχνη από ένα, δύο ή τρία έργα. Ένας ζωγράφος κρίνεται από το σύνολο του έργου του και όχι από τα επιμέρους. Άρα ψάχνουμε να βρούμε την προσωπικότητα του καλλιτέχνη μέσα από το σύνολο της δουλειάς του».
«Έχω τα στοιχεία της βαρβαρότητας και της άγριας ζωγραφικής σε όλη την προεργασία του έργου μου, είτε αφορά τους τοίχους είτε τη μηχανική μου εμπειρία. Χρησιμοποιώ την τεχνολογία όπως ένας αγρότης, όπως ένας χωριάτης και δεν θέλω να μάθω τίποτε περισσότερο. Κοιτάζω μόνο την ποιότητα στο έργο» είχε απαντήσει στην ερώτηση για το ποια είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα έργα του.
Στα έργα που θα παρουσιαστούν στην έκθεση «Τοίχοι της πόλης» ο χειρισμός της ύλης είναι πιο δυνατός, άμεσος και διαπεραστικός. Γοητευμένος από την υποβλητικότητα των τοίχων, σαν ένα υπόστρωμα της ζωής και της ανάσας της πόλης, ο Κεσσανλής έρχεται με βίαιες χειρονομίες (gestes) να ανιχνεύσει τη νέα μητροπολιτική συνθήκη που προσδίδει στις εκτεταμένες επιφάνειές των πόλεων ένα απροσδόκητο χαρακτήρα.
Μια συνθήκη που στις μέρες της οξείας οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής κρίσης που διανύουμε, αποκτά εμφατικό χαρακτήρα. Στα έργα αυτά ο καλλιτέχνης δεν αναπαριστά απλά τη πολυστρωματική και άμορφη πραγματικότητα της μεγαλούπολης αλλά συνδιαλέγεται και κατά κάποιο τρόπο συμμετέχει σ’ αυτήν πολλαπλασιάζοντας τα συναισθήματα και τις δυνατότητες κριτικής πρόσληψης.
Διακρίνουμε σήμερα στις χειρονομίες (gestes) αυτές του Κεσσανλή έναν βιωματικό και προδρομικό χαρακτήρα καθώς και ένα διάλογο με τις μεταβολές της καλλιτεχνικής αφαίρεσης στα τέλη της δεκαετίας του 1950, μια εποχή που αρχίζουν να γίνονται ορατά τα ίχνη της αχανούς εξάπλωσης των μεγαλουπόλεων και των «μοντέρνων τρόπων ζωής».
a.antonopoulou.art (Αριστοφάνους 20,Ψυρρή, τηλ.: 210 3214994
Εγκαίνια Έκθεσης: Τρίτη 10 Φεβρουαρίου στις 19:00 – 22:00
Διάρκεια Έκθεσης: 10.02.2015 – 28.03.2015
Ώρες Λειτουργίας: Τετ-Παρ 2-8 και Σαβ. 12-4
Πανάγου Ελένη, Ερευνήτρια του Ινστιτούτου Πολιτιστικής & Εκπ/κής Τεχνολογίας, Υπ.. Δρ. Σωτηρόπουλος Παναγιώτης, Δρ., Ερευνητής του Ινστιτούτου Πολιτιστικής κ Εκπαιδευτικής
Τεχνολογίας
Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται τα γνωστικά και τεχνολογικά προαπαιτούμενα για την εκπαιδευτική εξειδίκευση ενός καλλιτεχνικού ρεύματος, της Μηχανικής Ζωγραφικής. Η πολυμεσική εφαρμογή που αναπτύχθηκε συμπυκνώνει τον συνδυασμό θεωριών μάθησης και γνωστικών προσεγγίσεων για το σχεδιασμό εκπαιδευτικού λογισμικού το οποίο θα είναι εύχρηστο, επιστημονικά τεκμηριωμένο και παιδαγωγικά αποτελεσματικό. Το εκπαιδευτικό λογισμικό εστιάζει σε δυο βασικές ενότητες που διέπουν τον έργο του Νίκου Κεσσανλή, την διαπολιτισμικότητα του έργου του και την δημιουργική σχέση που ανέπτυξε η Mec Art με τα τεχνολογικά εργαλεία (φωτογραφική μηχανή).
Στην εργασία αυτή , οι κύριοι άξονες γύρω από τους οποίους αναπτύσσεται το πολιτισμικό υλικό για την Μηχανική Ζωγραφική, είναι καταρχήν η ίδια η ανάλυση και χαρτογράφηση των εννοιών που δομούν το γνωστικό πεδίο της Μηχανικής Ζωγραφικής, ο συλλογισμός και η συζήτηση γύρω από τις γνωστικές προσεγγίσεις οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να οργανώσουν παιδαγωγικά το προαναφερθέν περιεχόμενο, και τέλος προτεινόμενες χρήσεις του παρόντος εκπαιδευτικού λογισμικού οι οποίες θα προσπαθήσουν να τεκμηριώσουν την χρησιμότητα και παιδαγωγική αποτελεσματικότητα του.
Η ιδιομορφία του πεδίου ώθησε στην επιλογή δυο γνωστικών προσεγγίσεων, οι οποίες πλαισίωσαν τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό του λογισμικού. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες και τα εργαλεία, είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε ο χρήστης να δημιουργεί πολλαπλές νοητικές αναπαραστάσεις, έχοντας ταυτόχρονα την δυνατότητα να επεξεργάζεται το περιεχόμενο του λογισμικού, προσπαθώντας να κατακτήσει κρίσιμα σημεία γνώσης.
Η χρησιμότητα και η επιστημονική αξία του λογισμικού Mec Art- Νίκος Κεσσανλής, εντοπίζεται στο ότι δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής των χρηστών σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες και σενάρια μάθησης τα οποία δημιουργούν ένα πλούσιο εκπαιδευτικό και διαδραστικό περιβάλλον, σχεδιασμένο σύμφωνα με τις αρχές των παραπάνω γνωστικών προσεγγίσεων (Cognitive Flexibility Theory και Activity theory), όπου η ανάγνωση και μελέτη εννοιών για την Μηχανική Ζωγραφική είναι πολλαπλή.
Η επιλογή των θεωριών μάθησης υπαγορεύεται από τη φύση του πεδίου εφαρμογής. Στην περίπτωση της τέχνης αναφερόμαστε σε ένα ασθενώς δομημένο γνωστικό πεδίο το οποίο απαιτεί έναν πολύπλεύρο και σύνθετο τρόπο σκέψης.
Ένα ασθενώς δομημένο γνωστικό πεδίο, είναι ένα πεδίο στο οποίο κάθε περίπτωση ή παράδειγμα εφαρμογής συγκεκριμένης θεωρίας, εμπλέκει ταυτόχρονα ένα περιβάλλον με αμφίδρομες σχέσεις και πολλαπλές δομές. Το ασθενώς δομημένο γνωστικό πεδίο, έχει πλούσιο πληροφοριακό περιεχόμενο, του οποίου οι έννοιες συγκροτούνται γύρω από έναν κεντρικό πυρήνα αλλά και μεταβλητά χαρακτηριστικά. Οι έννοιες παίρνουν διαφορετικές αποχρώσεις και σημασίες, χρησιμοποιούνται με ευρύτητα και ρευστότητα. Οι απαντήσεις στις οποίες οδηγούν είναι μη προβλέψιμες, και μόνο μετά από την εφαρμογή τους σε συγκεκριμένο περιεχόμενο, αποκτούν νόημα. Κατά συνέπεια για την υλοποίηση της πολυμεσικής εφαρμογής οι μεθοδολογίες που χρησιμοποιήθηκαν, επιλέχθηκαν σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες του γνωστικού πεδίου της Ιστορίας της Τέχνης, ενώ η επιφάνεια της διάδρασης με τον χρήστη και τα εργαλεία εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων σχεδιάστηκαν με βάση το γνωστικό υπόβαθρο των χρηστών.
Το εκπαιδευτικό λογισμικό εστιάζει σε δυο βασικές ενότητες που διέπουν τον έργο του Νίκου Κεσσανλή:
την διαπολιτισμικότητα του έργου του
Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για το σχεδιασμό και την υλοποίηση του εκπαιδευτικού λογισμικού «Mec Art- Νίκος Κεσσανλής» ακολούθησε τα παρακάτω βήματα
Μελέτη του προφίλ των χρηστών και των συνθηκών χρήσης.
Επιλογή κατάλληλων γνωστικών προσεγγίσεων- προτύπων για το ευρύτερο γνωστικό πεδίο της Ιστορίας Τέχνης.
Εφαρμογή των γνωστικών προτύπων (σχεδιασμός εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, σχεδιασμός σεναρίων μάθησης και χρήσης)
Συλλογή και επεξεργασία πολιτισμικού υλικού.
Σχεδιασμός διεπαφής με τον χρήστη.
Υλοποίηση – συγγραφή κώδικα (αντικειμενοστραφής προγραμματισμός).
Επαλήθευση και βελτίωση των σεναρίων μάθησης και χρήσης που σχεδιάσθηκαν αρχικά.
Χρήση του λογισμικού σε πραγματικές συνθήκες εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Αξιολόγηση και βελτίωση της παιδαγωγικής αποτελεσματικότητας του λογισμικού «Mec Art- Νίκος Κεσσανλής», μετά από την χρήση του σε πραγματικές συνθήκες.
Αφορά έναν σπουδαίο Έλληνα καλλιτέχνη τον Νίκο Κεσσανλή, αναγνωρισμένο στην Ευρώπη αλλά και σε διεθνές επίπεδο.
Αφορά ένα καλλιτεχνικό ρεύμα (Mec Art) της Μοντέρνας τέχνης του 20ου αιώνα, όχι όμως ιδιαίτερα γνωστό στο ευρύτερο ελληνικό κοινό.
Ήταν μια πρόκληση σε επίπεδο εκπαιδευτικού σχεδιασμού καθώς δεν έχει προϋπάρξει αντίστοιχο εγχείρημα
(Μηχανική Ζωγραφική-
Mec Art)
Ο Νίκος Κεσανλής, αλλά και άλλοι καλλιτέχνες όπως Bertini, Jacquet, Rotella χρησιμοποιούν μηχανικά μέσα για να εκφραστούν σε μια πολυτάραχη περίοδο, την περίοδο που βρίσκεται στο μεταίχμιο της βιομηχανικής και της μεταβιομηχανικής επανάστασης. Διαμεσολαβούν το κλίμα της εποχής, εκφράζονται με νέο τρόπο, χρησιμοποιούν τεχνικά εργαλεία της εποχής (φωτογραφική μηχανή) και γεννούν ένα νέο καλλιτεχνικό ρεύμα.
Η εφαρμογή των γνωστικών προτύπων εντοπίζεται στο σχεδιασμό εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και στο σχεδιασμό σεναρίων μάθησης και χρήσης. Ο συνδυασμός της παιδαγωγικής τοποθέτησης με την πολιτιστική διάσταση βοηθούν στην επιλογή των γνωστικών προτύπων. Έτσι, τα γνωστικά που συναρμόζουν στο γνωστικό αντικείμενο της μελέτης μας είναι:
Η θεωρία της Γνωστικής Ευελιξίας (Cognitive Flexibility theory) και η θεωρία της Δράσης (Activity theory).
- Η θεωρία της γνωστικής ευελιξίας (R. Spiro):
- εστιάζει σε σύνθετα και ασθενώς δομημένα πεδία
- πολλαπλή νοητική διασυνδεσιμότητα περιεχομένου και εννοιών
- έμφαση στην διδασκαλία μέσα από διαφορετικές περιπτώσεις- παραδείγματα
- αξιοποιεί την ικανότητα του ηλεκτρονικού υπολογιστή να δημιουργεί πολυδιάστατα, μη
γραμμικά συστήματα υπερκειμένων επιτρέπει πρόσβαση σε πολλαπλά γνωστικά μονοπάτια. Η θεωρία της δράσης (Κοινωνικοπολιτιστική Σχολή- Vygotsky, Luria, Engestrom) υποστηρίζει ότι η συμπεριφορά –με την ψυχολογική έννοια του όρου- είναι απόρροια αλληλεπίδρασης του ανθρώπινου νου με τα κοινωνικοπολιτιστικά τεχνουργήματα και με την κοινότητα μέσα στην οποία αυτά αναπτύχθηκαν. Θεωρεί δηλ. πως η ανθρώπινη λογική δηλαδή διαμορφώνεται από ιστορικές και πολιτιστικές αλλαγές. Επιπλέον η θεωρία της δράσης δίνει έμφαση στην ιδέα της διαμεσολάβησης (mediation), και ειδικά στην διαμεσολάβηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και νόησης από τα κοινωνικοπολιτιστικά τεχνουργήματα.
Στο εκπαιδευτικό λογισμικό που αναπτύχθηκε οι βασικές έννοιες της Mec Art που διαπραγματεύονται είναι:
ταυτότητες και παραστατικότητα
χώρος και χρόνος
- ύλη και εξαΰλωση
- δρώμενο και αφήγηση
Οι έννοιες αυτές συνδέονται με την έννοια της διαπολιτισμικότητας μέσα από την παρουσίαση περιπτώσεων από το ελληνικό θέατρο σκιών και από τα έργα τέχνης του Νίκου Κεσανλή με παροχή πολυδιάστατων μη γραμμικών υπερκειμένων ενώ επιχειρείται ταυτόχρονα σύγκριση ομοιοτήτων και διαφορών των έργων τέχνης με το ελληνικό θέατρο σκιών