ΣΥΝΑΙΣΘΗΣΙΑ
Ως συναισθησία (εκ του συν και του αίσθησις) ονομάζουμε τη μη φυσιολογική (με την έννοια ότι εμφανίζεται σπάνια) νευρολογική κατάσταση κατά την οποία ένας κατά τα άλλα υγιής άνθρωπος βιώνει δύο ή και περισσότερες αισθήσεις ταυτόχρονα. Ένα ερέθισμα το οποίο εγείρει μια συγκεκριμένη αίσθηση, ακούσια εγείρει και μια επιπλέον αίσθηση. Η συναισθησία σαφώς διακρίνεται από την καλλιτεχνική μεταφορά, τον συμβολισμό και κάθε άλλου τύπου “καλλιτεχνικές” συσχετίσεις. Η συναισθησία φαίνεται να συσχετίζεται με το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου. Με απλά λόγια, αν “βλέπετε” τις πρώτες συγχορδίες από την Παθητική του Μπετόβεν, ή βρίσκετε λίγο “αλμυρό” το ορθογώνιο τρίγωνο που σχεδιάσατε για να αποδείξετε το Πυθαγόρειο Θεώρημα, τότε μάλλον είστε συναισθητικός (πολύ πιο ενδιαφέρον από το να είστε συναισθηματικός).
Από το 1880 οι επιστήμονες γνωρίζουν για το φαινόμενο της συναισθησίας. Ο Francis Galton, ξάδελφος του Δαρβίνου, έγραψε ένα άρθρο σχετικά με το φαινόμενο στο περιοδικό Nature το 1883. Γρήγορα το επιστημονικό ενδιαφέρον για την συναισθησία αμβλύνθηκε (εν πολλοίς οφείλεται στο μπιχεβιορισμό). Θεωρήθηκαν τότε απατεώνες όσοι ισχυρίζονταν ότι ήταν συναισθητικοί, ή ακόμη χειρότερα, χρήστες ψυχοτρόπων ουσιών ( το LSD, το χασίς και η μεσκαλίνη δημιουργούν ανάλογα φαινόμενα). Η αλήθεια είναι ότι πολλοί συνθέτες ιδίως του τέλους του 19ου αιώνα έπαιρναν παραισθησιογόνα για να βιώσουν συναισθητικές εμπειρίες. Η επιληψία του επιχείλιου λοβού, διάφορες κακώσεις του εγκεφάλου, η προσωρινή απώλεια των αισθήσεων καθώς και η ηλεκτρική διέγερση του εγκεφάλου είναι γνωστό ότι προκαλούν φαινόμενα ανάλογα της συναισθησίας. Πάντως από το 1980 και μετά το ενδιαφέρον για την συναισθησία αναζωπυρώθηκε και διενεργούνται αρκετά επιστημονικά πειράματα για τη μελέτη του φαινομένου.
Οι συναισθητικοί μπορεί να είναι δύο κατηγοριών: προσεταιριστικοί (associators) και προβολικοί (projectors) [2]. Δεν αποκλείεται ένας συναισθητικός να ανήκει και στις δύο κατηγορίες. Εξηγώ με παραδείγματα: ο προσεταιριστικός ακούει τη νότα Ντο και “αισθάνεται” το κόκκινο χρώμα, δεν το “βλέπει” πραγματικά, το ‘σκέφτεται”, “ξέρει” ότι το Ντο είναι κόκκινο (Ο Messiaen πρέπει να ήταν αυτής της κατηγορίας συναισθητικός). Ο προβολικός ακούει τη νότα Ντο και προβάλλει ακούσια το κόκκινο χρώμα πάνω στη νότα έτσι ώστε πραγματικά να “βλέπει” το Ντο σαν κόκκινο. Καταλαβαίνετε ότι η συναισθησία δεν μπορεί να περιγραφεί με λέξεις, ιδιαίτερα από έναν μη συναισθητικό.
Μπορούμε να διακρίνουμε τις κατωτέρω μορφές συναισθησίας:
1. Μουσική – Χρωματική συναισθησία
Αντιστοίχιση των τονικών υψών (π.χ. ντο, ρε, …), των συγχορδιών (π.χ. Ντο μείζονα, Φα ελάσσονα, …), των τονικοτήτων (π.χ. τονικότητα της Σολ μείζονος), των οργανικών ηχοχρωμάτων (ήχος βιολιού, τρομπέτας, κλπ) με συγκεκριμένα χρώματα, ή μίξεις χρωμάτων αν πρόκειται για συγχορδίες. Δεν βλέπουν όλοι οι μουσικά – χρωματικά συναισθητικοί τα ίδια χρώματα (π.χ. το χρώμα του Ντο του Messiaen διαφέρει από αυτό του Scriabin). Οι μουσικά – χρωματικά συναισθητικοί έχουν σχεδόν πάντα απόλυτο αυτί. ‘Ίσως η πιο κοινή μορφή συναισθησίας.
2. Γραφική – Χρωματική συναισθησία
Αντιστοίχηση των γραμμάτων του αλφαβήτου και των αριθμών με συγκεκραμένα χρώματα. Δεν βλέπουν όλοι οι συναισθητικοί τα ίδια χρώματα.
3. Συναισθησία Αριθμητικής Μορφής
Οι συναισθητικοί αυτής της μορφής αντιλαμβάνονται τους αριθμούς σε ορισμένες θέσεις, όπως οι πόλεις για παράδειγμα σε ένα χάρτη, ή οι θέσεις των αριθμών σε ένα ρολόι. Οι συναισθητικοί αριθμητικής μορφής συνήθως απομνημονεύουν μεγάλους αριθμούς χρησιμοποιώντας αυτήν τους την ικανότητα (π.χ. απομνημόνευση μεγάλου μέρους ψηφίων του δεκαδικού αναπτύγματος του π).
4. Προσωποποιία
Οι συναισθητικοί αυτής της μορφής αποδίδουν στα τακτικά αριθμητικά, τις μέρες της εβδομάδας, τους μήνες του χρόνου κλπ, ανθρώπινους χαρακτήρες, προσωπικότητες. Για παράδειγμα το “1” μπορεί να το θεωρεί ένας συναισθητικός “γαλήνιο” και “αυτάρκες”, το “7” “δυνατό” αλλά “δύστροπο” (το ότι θεωρούμε την Κυριακή την καλλίτερη μέρα της εβδομάδος δεν μας καθιστά συναισθητικούς).
5. Λεξική / Σχηματική – Γευστική συναισθησία
Λέξεις ή φωνήματα μιας γλώσσας, καθώς και διάφορα σχήματα δημιουργούν το αίσθημα της γεύσης. Σχετικά σπάνια μορφή συναισθησίας.
Λίγη στατιστική: 1/25000 είναι συναισθητικός (Cytowic, 1995). 3/1 υπερτερούν οι γυναίκες με διαγνωσμένη κάποια μορφή συναισθησίας στις ΗΠΑ. 6/7 συναισθητικούς είναι αριστερόχειρες. Η μουσική – χρωματική συναισθησία εμφανίζεται συχνότερα σε καλλιτέχνες και δη μουσικούς (Domino, 1989).
6.Η Συναισθησία στην τέχνη
Η έννοια της συναισθησίας συναντάται αρκετά συχνά στην τέχνη τόσο από καλλιτέχνες που ήταν συναισθητικοί όσο και από καλλιτέχνες που δεν είχαν αυτή την ιδιότητα. Το φαινόμενο της συναισθησίας απασχόλησε και το θεατρικό σκηνοθέτη Πίτερ Μπρουκ χωρίς ο ίδιος να είναι πάσχων. Μεταξύ άλλων, συναντάται στην ποίηση του Αρτούρ Ρεμπώ και του Σαρλ Μποντλέρ, στη ζωγραφική του Βασίλι Καντίνσκι, σε μυθιστορήματα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ και στη μουσική των Αλεξάντερ Σκριάμπιν και Ολιβιέ Μεσιάν.
Επιστρέφουμε στον Messiaen. Μερικά παραδείγματα της χρωματικής συναισθησίας του:
• Ο Τρόπος 2 [3] εγείρει το χρωματικό αίσθημα αποχρώσεων του βιολετί, του μπλε και του πορφυρού χρώματος.
• Ο Τρόπος 3, πορτοκαλί μαζί με κόκκινο και πράσινο και χρυσαφί κηλίδες, επίσης ένα γαλακτώδες λευκό με αντανακλάσεις ιριδίζοντος οπαλίου.
• Πολλά παραδείγματα βρίσκουμε στο Catalogue d’ Oiseaux. Για παράδειγμα συγχορδίες συσχετίζονται με τα χρώματα της ανατολής και της δύσης του ήλιου.
• Στα έργα του Sept Haïkaï και Couleurs de la Cité céleste καταγράφει τα χρώματα συγκεκριμένων συγχορδιών πάνω στην παρτιτούρα.
Ερευνητές από το Ισραήλ, την Αγγλία και την Ισπανία συνεργάστηκαν σε ένα πρόγραμμα, το οποίο έδειξε πως οι άνθρωποι με μέσο δείκτη ευφυΐας μπορούν να έχουν συναισθητικές εμπειρίες, μπορούν δηλαδή να διεγείρουν μία από τις αισθήσεις που προκαλεί την ακούσια χρήση της άλλη.
Παραδείγματα αυτού του φαινομένου είναι όταν κάποιος βλέπει ένα συγκεκριμένο αριθμητικό ψηφίο ως ένα συγκεκριμένο χρώμα ή όταν το άκουσμα ενός συγκεκριμένου ήχου φέρνει στο νου την εμπειρίας μίας συγκεκριμένης γεύσης.
Τα ευρήματα της έρευνας, τα οποία δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Psychological Science, έρχονται σε αντίθεση με τη μέχρι σήμερα αντίληψη ότι η συναισθησία εμφανίζεται μόνο σε άτομα που έχουν παραπάνω συναπτικές συνδέσεις στον εγκέφαλο.
Με τη χρήση μίας τεχνικής, που ονομάζεται μετά-υπνωτική υποβολή, οι ερευνητές απέδειξαν πως είναι δυνατόν να προκαλέσεις σε έναν άνθρωπο συναισθητικές εμπειρίες.
Σε μία δοκιμή, που έγινε για να επιβεβαιωθεί ότι οι συμμετέχοντες βίωσαν πραγματικά μία συναισθητική εμπειρία, οι ερευνητές ρώτησαν όσους είχαν υπνωτιστεί με σκοπό να δουν τον αριθμό «7» ως κόκκινο, εάν μπορούσαν να δουν τον αριθμό όταν αυτός ήταν τυπωμένος με μαύρο χρώμα πάνω σε ένα κόκκινο φόντο. Εάν οι συμμετέχοντες δεν μπορούσαν να δουν το ψηφίο, οι ερευνητές συμπέραιναν πως η προκαλούμενη από υπνωτισμό συναισθησία ήταν γεγονός.
Η έρευνα δείχνει πως οι «παρεμβολές» μέσα στον εγκέφαλο μπορεί να είναι η αιτία των συναισθητικών εμπειριών και όχι οι επιπλέον εγκεφαλικές συνδέσεις. Ο Cohen Kadosh, που συμμετείχε στην έρευνα είπε χαρακτηριστικά: «Η δοκιμή αυτή μας πάει ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση των αιτιών της συναισθησίας και των αφύσικων παρεμβαλλόμενων στον εγκέφαλο αλληλεπιδράσεων.»
πηγή : pathfinder.gr
Όταν ένα άτομο μπορεί να δει έναν ήχο και να ακούσει μία εικόνα τότε είναι σίγουρο ότι πάσχει από μία πάρα πολύ σπάνια και περίεργη νόσο που ονομάζεται συναισθησία.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ:
Είναι πολύ σπάνια.-1/25.000 άτομα. Τα περισσότερα άτομα με συναισθησία είναι θηλυκού γένους. Το ίδιο ισχύει για τους αριστερόχειρους. Ποτέ δεν παρατηρήθηκε ο πατέρας με συναισθησία να αποκτά γιο με συναισθησία. Νευρολογικά τα άτομα είναι υγιή. Πλέον οι ερευνητές αναζητούν στο Χ χρωμόσωμα το γονίδιο της συναισθησίας…
Εικόνα 3.2.15β : Πρόκειται για μία μορφή απεικόνισης του πώς αντιλαμβάνεται ένας άνθρωπος με συναισθησία την ακοή…
ΤΙ ΚΑΝΕΙ ΤΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ ΝΑ ΣΥΣΧΕΤΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΝΟΣΟ ΜΕ ΤΗΝ ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Χ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΟΣ:
Ο Cytowic (1995) και οι Simon-Cohen(1996) πραγματοποίησαν εκτεταμένες έρευνες και κατηγοριοποίησαν τους ανθρώπους που έπασχαν από συναισθησία. Έτσι βρήκαν ενδιαφέροντα δημογραφικά αποτελέσματα Το πρώτο χωρίς ενδοιασμούς ήταν ότι η συναισθησία είναι μια πάρα πολύ σπάνια νόσος. Σύμφωνα με τις έρευνες των Η.Π.Α. του Cytowic αποδείχτηκε ότι η συναισθησία παρατηρείται σε 1 στους 25000 ανθρώπους. Ταυτόχρονα, στο Ηνωμένο Βασίλειο της Αγγλίας, οι μελέτες των Baron-Cohen απέδειξαν ένα μεγαλύτερο ποσοστό της τάξεως του 1 στα 2000 άτομα. Και οι δύο έρευνες απέδειξαν ότι οι περισσότεροι ασθενείς είναι γένους θηλυκού. Ο Cytowic βρήκε μια συχνότητα 3:1, ενώ οι Baron-Cohen 6:1.Επίσης, οι ασθενείς με συναισθησία είναι κυρίως αριστερόχειρες.
Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι η συναισθησία εμφανίζεται να υπάρχει σε οικογένειες και δεν έχει εμφανιστεί ποτέ περίπτωση πατέρας με συναισθησία να κληρονομεί την νόσο και στον γιο του. Αυτό οδηγεί σε υποψίες τους ερευνητές ότι δηλαδή η συναισθησία είναι μία από τις ασθένειες που σχετίζονται με την αδρανοποίηση του Χ χρωμοσώματος. Επιπλέον, πολλοί άνθρωποι με συναισθησία φαίνεται να είναι υγιείς και τα καταφέρνουν πολύ καλά στις νευρολογικές εξετάσεις. Έχουν καλά αποτελέσματα στα τεστ νοημοσύνης αλλά παρουσιάζουν δυσκολίες στα Μαθηματικά.
Σε ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα των Stevenson, Bakes, Prescott βρέθηκε ότι μπορούσαν να αναπτύξουν μια συναισθησία μυρωδιάς-γεύσης με βάση τη μάθηση ( Stevenson 1998). Αναμειγνύοντας ένα μυρωδικό λουλουδιού με ζάχαρη και μετά βάζοντας τους δοκιμαστές να δοκιμάσουν το μείγμα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μπορούσαν να μυρίσουν τη γεύση της ζάχαρης. Αυτό είναι ξεκάθαρο, ισχυρίστηκαν, και τούτο γιατί η μύτη δεν έχει υποδοχείς για τη γεύση τόσους όσους έχει το στόμα. Παρόλα αυτά το πείραμα της γεύσης του αρώματος του λουλουδιού είναι απόδειξη του φαινομένου της συναισθησίας μυρωδιάς-γεύσης. Αυτό το πείραμα απέδειξε ότι η συναισθησία είναι κάτι που μαθαίνεται.
Το φαινόμενο βρίσκεται υπό εξέταση…
Άρθρα και ιστοσελίδες που συμβουλεύτηκα
• Scientific American
• Emerson, Lisa J. Mixed Signals
• Wikipedia, the free encyclopedia. Synesthesia
• Ball, Malcom. The Olivier Messiaen Page
• Easton, Judith A. A Review of Synesthesia: Colored Hearing, Creativity and Research
• Cytowic, Richard. Synesthesia: Phenomenology And Neuropsychology
Βιβλιογραφία περί της Συναισθησίας
• Baron-Cohen, S., Wyke, M., & Binnie, C., (1987). Hearing words and seeing colours: An experimental investigation of a case of synesthesia. Perception, 16, 761-767.
• Bernard, J. (1986). Messaien’s synesthesia: The correspondence between color and sound structure in his music. Music Perception, 4, 41-68.
• Cytowic, R. (1995). Synesthesia: Phenomenology and neuropsychology. Psyche, 2, 2-10.
• Domino, G. (1989). Synesthesia and creativity in fine arts students: An empirical look. Creativity Research Journal, 2, 17-29.
• Hubbard, T. (1996). Synesthesia-like mappings of lightness, pitch, and melodic interval. American Journal of Psychology, 109, 219-239.
• Peacock, K. (1985). Synesthetic perception: Alexander Scriabin’s color hearing. Music Perception, 2, 483-506.
• Paulesu, E., Harrison, J., Baron-Cohen, S., Watson, J., Goldstein, L., Heather, J., Frackowiak, J., & Frith, C. (1995). The physiology of coloured hearing: A PET activation study of colour-word synesthesia. Brain, 118, 661-676.
• Rizzo, M., & Eslinger, P. (1989). Colored hearing synesthesia: An investigation of neural factors. Neurology, 39, 781-784.
• Van Campen, C. (1997). Synesthesia and artistic experimentation. Psyche, 3, 1-7.
• Van Campen, C. (1999). Artistic and psychological experiments with synesthesia. Leonardo, 32, 9-14.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ ,ΤΟ BLOG ΤΟΥ
ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΜΠΕΡΕΚΕΤΗ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
(ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ)