Βάση Δεδομένων ως Συμβολική Μορφή
Lev Manovich
Η Λογική της Βάσης Δεδομένων
Μετά το μυθιστόρημα και στη συνέχεια τον κινηματογράφο, που προνόησαν την αφήγηση ως την κύρια μορφή πολιτιστικής έκφρασης της σύγχρονης εποχής, η εποχή του υπολογιστή εισάγει το ανάλογό της: τη βάση δεδομένων.
Πολλά αντικείμενα των νέων μέσων δεν αφηγούνται ιστορίες· δεν έχουν αρχή ή τέλος· στην πραγματικότητα, δεν έχουν καμία εξέλιξη, είτε θεματική είτε μορφολογική, που να οργανώνει τα στοιχεία τους σε μια ακολουθία.
Αντίθετα, αποτελούν συλλογές από μεμονωμένα αντικείμενα, όπου κάθε στοιχείο έχει την ίδια σημασία με οποιοδήποτε άλλο.
Γιατί τα νέα μέσα ευνοούν τη μορφή της βάσης δεδομένων σε σχέση με άλλες;
Μπορούμε να εξηγήσουμε τη δημοτικότητά της αναλύοντας τη φύση του ψηφιακού μέσου και του προγραμματισμού;
Ποια είναι η σχέση μεταξύ της βάσης δεδομένων και μιας άλλης μορφής που παραδοσιακά κυριαρχεί στον ανθρώπινο πολιτισμό — της αφήγησης;
Αυτά είναι τα ερωτήματα που θα εξετάσω σε αυτό το άρθρο.
Πώς ο Manovich ορίζει βάση δεδομένων:
- Στην επιστήμη των υπολογιστών, η βάση δεδομένων ορίζεται ως μια δομημένη συλλογή δεδομένων.
- Τα δεδομένα οργανώνονται ώστε να επιτρέπουν γρήγορη αναζήτηση και ανάκτηση από έναν υπολογιστή — άρα δεν είναι απλώς ένα απλό σύνολο από αντικείμενα.
- Υπάρχουν διάφορα είδη βάσεων δεδομένων (ιεραρχικές, δικτυωτές, σχεσιακές, αντικειμενοστραφείς), αλλά στα νέα μέσα η εμπειρία του χρήστη συνήθως σχετίζεται με τη βασική έννοια μιας συλλογής στοιχείων πάνω στα οποία μπορεί να εκτελέσει λειτουργίες: προβολή, πλοήγηση, αναζήτηση.
Έτσι, στα νέα μέσα, η βάση δεδομένων δεν είναι απλώς τεχνική δομή:
είναι μια νέα πολιτισμική μορφή, ένας τρόπος να κατανοούμε τον κόσμο.
Θα συνεχίσω με σχολιασμένη μετάφραση/περίληψη ανά κεφάλαιο για να μπορείς εύκολα να το αξιοποιήσεις στο μάθημά σου.
Θα σου το γράψω με καθαρό τίτλο κάθε κεφαλαίου και περιεκτική απόδοση, σαν έτοιμο υλικό για τους φοιτητές σου.
Ξεκινάμε:
Lev Manovich
Βάση Δεδομένων ως Συμβολική Μορφή
(σχολιασμένη μετάφραση/περίληψη)
Η Λογική της Βάσης Δεδομένων
Στην εποχή του υπολογιστή, η βάση δεδομένων αντικαθιστά την αφήγηση ως κύρια πολιτισμική μορφή.
Ενώ το μυθιστόρημα και ο κινηματογράφος οργανώνουν γεγονότα σε μία συνεχή ιστορία, τα νέα μέσα οργανώνουν πληροφορίες ως συλλογή στοιχείων:
χωρίς αρχή, μέση και τέλος.
Όλα τα στοιχεία έχουν ίση αξία.
Η βάση δεδομένων στα νέα μέσα δεν είναι μόνο τεχνικό εργαλείο —
είναι ένας νέος τρόπος αντίληψης του κόσμου:
ο κόσμος ως μια ατέλειωτη συλλογή δεδομένων, χωρίς ανάγκη για μία “μεγάλη” αφήγηση.
Δεδομένα και Αλγόριθμος
Στα νέα μέσα, δεδομένα και αλγόριθμοι είναι οι δύο βασικές δυνάμεις:
- Δεδομένα: όλες οι καταγραφές (εικόνες, ήχοι, κείμενα)
- Αλγόριθμος: οι εντολές, οι κανόνες που επεξεργάζονται ή συνδυάζουν αυτά τα δεδομένα
Όλα τα ψηφιακά έργα στηρίζονται σε αυτή τη σχέση:
Δεδομένα + Αλγόριθμος = Ψηφιακή εμπειρία
Παράδειγμα:
Σε ένα βιντεοπαιχνίδι, δεν έχεις απλώς εικόνες και ήχους – έχεις ένα αλγόριθμο που καθορίζει πότε εμφανίζονται, πώς αλληλεπιδρούν με τον παίκτη κτλ.
Ο Manovich δείχνει ότι ο υπολογιστής μεταφράζει τον κόσμο ως:
- Δομές δεδομένων (ό,τι βλέπουμε και καταγράφουμε)
- Αλγοριθμικές διαδικασίες (πώς τα χειριζόμαστε και τα αλλάζουμε)
Βάση Δεδομένων και Αφήγηση
Η βάση δεδομένων και η αφήγηση είναι “αντίπαλοι” τρόποι να οργανώσουμε την εμπειρία.
- Η αφήγηση δημιουργεί αιτιακές σχέσεις (Α οδηγεί σε Β).
- Η βάση δεδομένων παρουσιάζει στοιχεία ισότιμα χωρίς αιτιακή σύνδεση.
Ο Manovich λέει ότι στα νέα μέσα:
- Η βάση δεδομένων είναι το υλικό επίπεδο: συλλογή στοιχείων
- Η αφήγηση είναι το “νοητικό επίπεδο”: μια πιθανή διαδρομή μέσα στη βάση δεδομένων
Άρα:
Κάθε διαδραστική αφήγηση (όπως σε ένα ψηφιακό έργο) είναι μια πλοήγηση μέσα σε μια βάση δεδομένων.
Η Σημειωτική της Βάσης Δεδομένων
Χρησιμοποιώντας ιδέες από τη σημειωτική (Saussure και Barthes), ο Manovich εξηγεί:
- Παραδοσιακά, η αφήγηση λειτουργεί ως γραμμική σύνδεση στοιχείων (συνταγματικό επίπεδο).
- Η βάση δεδομένων οργανώνει τα στοιχεία παραδειγματικά:
ως σύνολα επιλογών διαθέσιμων ταυτόχρονα.
Στα νέα μέσα:
- Η παραδειγματική λογική (η βάση δεδομένων) κυριαρχεί.
- Η συνταγματική λογική (η αφήγηση) υποχωρεί.
Απλά:
Δεν ακολουθούμε απαραίτητα μία ιστορία – πλοηγούμαστε σε πλήθος πιθανών διαδρομών μέσα στα δεδομένα.
Το Σύμπλεγμα της Βάσης Δεδομένων
Ο Manovich μιλά για ένα “σύμπλεγμα βάσης δεδομένων” στη σύγχρονη κουλτούρα.
- Τα ψηφιακά μέσα (CD-ROM, Internet, πολυμέσα) οργανώνονται ως βάσεις δεδομένων.
- Η κουλτούρα δεν διαγράφει την αφήγηση, αλλά μετατοπίζει το βάρος:
➔ Προτιμά τη συλλογή, τον κατάλογο, το αρχείο.
Αντί να δημιουργούμε ιστορίες, αρχειοθετούμε και συνδυάζουμε δεδομένα.
Βάση Δεδομένων και Κινηματογράφος: Greenaway και Vertov
Ο Manovich αναλύει δύο παραδείγματα “καλλιτεχνών της βάσης δεδομένων”:
Peter Greenaway
- Ο Greenaway οργανώνει τις ταινίες του ως καταλόγους (π.χ. Prospero’s Books).
- Χρησιμοποιεί αριθμούς, συστήματα, αντικείμενα για να δημιουργήσει τη δομή της ταινίας — και όχι την παραδοσιακή αφήγηση.
Dziga Vertov (Man with a Movie Camera)
- Ο Vertov προτείνει μια “εγκυκλοπαιδική” κινηματογραφία:
➔ Μαζεύει φιλμικά δεδομένα (σκηνές της ζωής) και μέσα από την τοποθέτηση τους σε σειρά, ανακαλύπτει κρυφές δομές της πραγματικότητας.
Συμπέρασμα του Manovich:
Η σύγχρονη ψηφιακή τέχνη μπορεί να μάθει πώς να συνδυάζει τη βάση δεδομένων και την αφήγηση αντί να επιλέγει μόνο το ένα.
✅ Τελική Ανακεφαλαίωση για τους Φοιτητές σου
- Βάση δεδομένων: Συλλογή υλικών χωρίς προφανή γραμμική σύνδεση
- Αφήγηση: Επιλογή και σύνδεση στοιχείων σε αιτιακή ακολουθία
- Νέα Μέσα: Κυριαρχία της λογικής της βάσης δεδομένων
- Καλλιτέχνης νέων μέσων: Δημιουργεί εμπειρίες, πλοήγηση, παραλλαγές, όχι μόνο “ιστορίες”
Prospero’s Books
Το Prospero’s Books (1991) του Peter Greenaway είναι μια πειραματική κινηματογραφική διασκευή της «Τρικυμίας» του William Shakespeare, που συνδυάζει θέατρο, χορό, όπερα, ψηφιακά εφέ και εικαστικές τέχνες σε μια σύνθετη, πολυεπίπεδη αφήγηση.
🎭 Υπόθεση & Δομή
Ο Πράσπερο, εξόριστος δούκας και μάγος, ζει σε ένα νησί με την κόρη του Μιράντα και το πνεύμα Άριελ. Χρησιμοποιεί τη μαγεία και τα βιβλία του για να προκαλέσει μια καταιγίδα που φέρνει τους εχθρούς του στο νησί, σχεδιάζοντας την εκδίκησή του. Ωστόσο, η αγάπη μεταξύ της Μιράντα και του Φερδινάνδου, γιου του βασιλιά της Νάπολης, τον οδηγεί σε μια πορεία συγχώρεσης. Στην ταινία, ο Πράσπερο παρουσιάζεται ως ενσάρκωση του ίδιου του Σαίξπηρ, αφηγούμενος και ενσαρκώνοντας όλους τους χαρακτήρες, καταλήγοντας να γράφει το έργο «Η Τρικυμία» .Wikipedia
📚 Τα 24 Βιβλία του Πράσπερο
Η ταινία οργανώνεται γύρω από 24 φανταστικά βιβλία που κατέχει ο Πράσπερο, το καθένα αντιπροσωπεύοντας διαφορετικό τομέα της ανθρώπινης γνώσης και φαντασίας. Αυτά περιλαμβάνουν:
- Το Βιβλίο των Μύθων
- Το Βιβλίο της Ανατομίας της Γέννησης
- Το Βιβλίο των Ουτοπιών
- Το Βιβλίο των Παιχνιδιών
- Το Βιβλίο της Οικουμενικής Κοσμογραφίας
Τα βιβλία αυτά λειτουργούν ως μεταφορές για τη γνώση, τη δημιουργία και την εξουσία, και αποτελούν βασικό δομικό στοιχείο της ταινίας .
🎨 Οπτική και Τεχνική Καινοτομία
Το Prospero’s Books είναι γνωστό για την καινοτόμο χρήση ψηφιακών τεχνικών, όπως η τεχνολογία HDTV και το σύστημα Quantel Paintbox, που επιτρέπουν την επικάλυψη πολλαπλών κινούμενων και στατικών εικόνων με animations. Η ταινία συνδυάζει μιμική, χορό, όπερα και animation, δημιουργώντας μια πλούσια και πολυεπίπεδη οπτική εμπειρία .Wikipedia
🎼 Μουσική & Χορογραφία
Η μουσική επένδυση της ταινίας είναι έργο του Michael Nyman, ενώ η χορογραφία επιμελήθηκε η Karine Saporta. Η μουσική και ο χορός ενσωματώνονται οργανικά στην αφήγηση, ενισχύοντας την ποιητική και ονειρική ατμόσφαιρα της ταινίας .sbpg-projects.com+3Wikipedia+3Wikipedia+3
👤 Πρωταγωνιστής: John Gielgud
Ο Sir John Gielgud ενσαρκώνει τον Πράσπερο, προσφέροντας μια πολυδιάστατη ερμηνεία. Ο Greenaway σχεδίασε την ταινία ως φόρο τιμής στον Gielgud και την «κυριαρχία του στην ψευδαίσθηση», με τον Πράσπερο να λειτουργεί ως ενσάρκωση του ίδιου του Σαίξπηρ .AllMovie+2Wikipedia+2Wikipedia+2
🧠 Ερμηνεία & Σημασία
Η ταινία εξερευνά τη σχέση μεταξύ δημιουργού και δημιουργήματος, με τον Πράσπερο/Σαίξπηρ να ελέγχει και να αφηγείται την ιστορία, αναδεικνύοντας θέματα όπως η εξουσία, η γνώση, η συγχώρεση και η φύση της τέχνης. Η χρήση των 24 βιβλίων ως δομικό στοιχείο υπογραμμίζει τη σημασία της γνώσης και της δημιουργικής δύναμης .
📺 Παρακολούθηση της Ταινίας
Μπορείς να παρακολουθήσεις αποσπάσματα ή ολόκληρη την ταινία μέσω της παρακάτω πλατφόρμας:
Αν επιθυμείς, μπορώ να ετοιμάσω ένα εκπαιδευτικό φυλλάδιο με ανάλυση της ταινίας και προτεινόμενες δραστηριότητες για τους φοιτητές σου. Θα ήθελες να προχωρήσουμε σε αυτό;
Το Prospero’s Books είναι γνωστό για την καινοτόμο χρήση ψηφιακών τεχνικών, όπως η τεχνολογία HDTV και το σύστημα Quantel Paintbox, που επιτρέπουν την επικάλυψη πολλαπλών κινούμενων και στατικών εικόνων με animations. Η ταινία συνδυάζει μιμική, χορό, όπερα και animation, δημιουργώντας μια πλούσια και πολυεπίπεδη οπτική εμπειρία .